سازشناسی

سازشناسی: بربط/ عود

بربط یا عود از کهن ترین ساز های شرقی و از ساز های زهی زخمه ای است که در ایران و کشورهای عربی رواج دارد.
برخلاف بیشتر باورها که بربط را سازی عربی دانسته ‌اند، بربط ساز قدیمی ایرانی بوده‌ که پس از اسلام به کشورهای عربی برده می‌شود و از بربط به العود به معنای «چوب» تغییر نام پیدا می‌کند. خاستگاه بربط با استناد به نگاره‌های کنده شده عیلامی در هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد، جنوب و جنوب غربی ایران است. در ظروف فلزی و کتیبه‌های بجای مانده از عصر ساسانی که نوازندگان را به تصویر کشیده‌اند این ساز بسیار دیده می‌شود. از بربط نوازان بنام این دوره می‌توان باربد، بامشاد، نکیسا و رامتین را نام برد.

در زمان حکومت عبدالرحمان دوم بر اندلس و دعوت او از یک بربط نواز بنام ایرانی به نام کمال‌الدین زریاب این ساز به اسپانیا وارد می‌شود. زریاب بربط را در این سرزمین گسترش و تکامل می‌دهد که در نهایت به ابداع گیتار اسپانیایی منجر می شود.

شکم این ساز بسیار بزرگ و گلابی شکل و دسته آن بسیار کوتاه است. بربط دارای ده سیم است و سیم‌ها به صورت دو به دو کوک می‌شوند. نت نویسی آن با کلید سل است ولی صدای آن یک اکتاو بم تر حاصل می شود. وسعت صوتی این ساز دو اکتاو است.
مضراب بربط از پر طاووس و شاه عقاب است، نوازنده‌های امروزی از مضراب‌های پلاستیکی نیز استفاده می‌کنند.

از جملهٔ عود نوازان معروف می‌توان به منصور نریمان، حسن منوچهری، محمود رحمانی پور، اکبر محسنی و عبدالوهاب شهیدی، حسین بهروزی‌نیا، محمد فیروزی، ارسلان کامکار و سالار ایوبی اشاره کرد.

از آلبوم وجد، دونوازدی عود و تنبک، اثر حسین بهروزی نیا

 بخشی از قطعه مقدمه ای بر آفتاب و حماسه ی سپیده دم