Category: سازشناسی

ساکسوفون اولین بار توسط سازنده ای بلژیکی به نام آدولف ساکس در سال 1841 ساخته شد. بدنه ی ساز مخروطی شکل و دهانه ی آن شیپوری است.
در قدیم ساکسوفون ها به 14 دسته تقسیم میشدند اما امروزه فقط 8 نوع از آنها کاربرد دارند.
اگرچه ساکسوفون از برنج ساخته شده، ولی به دو دلیل در گروه سازهای بادی چوبی قرار میگیرد:
صدای آن به خانواده کلارینت ها بسیار نزدیک است و اینکه به وسیله ی یک دهنی و زبانه نواخته میشود و انگشت گذاری آن نیز به فلوت و ابوا شباهت دارد.
صدای ساکسوفون قوی بوده و از دیگر ساز های ارکستر بیشتر است و به این دلیل است که خیلی در ارکستر سمفونیک استفاده نمیشود.
نحوه کاربرد صدا در ساکسوفون به دو نوع “صدای جز” و “صدای سمفونیک و کلاسیک” می باشد.
محدوده صوتی این ساز دو اکتاو و چند نت و نزدیک به سه اکتاو است.

فراموشی، اثرِ استور پیاتزولا

تنظیم شده برای ساکسوفون

هارپ یا چنگ يکي از قديمترين سازها و متعلق به حدود 1200 سال قبل از ميلاد است. اولين بار مصري ها و ايراني ها و ديگر ملل متمدن دنيا آن را مورد استفاده قرار دادند.
ولي بعدها نواختن اين ساز متروک شد تا دوباره در قرن 15 و16 در آلمان استفاده شد . در گذشته ، اين ساز، به صورت چنگي قابي بود که بين قرن هشتم و دهم ميلادي ظاهر شد و تا اواسط قرن پانزدهم ميلادي به وسيله نوازندگان دوره گرد در تمام اروپا مورد استفاده قرار مي گرفت.

انواع ساز هارپ به چهار دستهٔ کلی چنگ ارکستری، چنگ سنتی، چنگ باستانی و چنگ تزیینی تقسیم می‌شود، هارپ ارکستری یا پدال هارپ، دارای 47 سیم و 7 پدال است.
پدال های هارپ که می توانند در سه وضعیت بالا، پایین و وسط قرار بگیرند، به این ساز امکان انواع کوک و تکنیک های جدید نوازندگی را داده اند. در نواختن هارپ، نوازنده از چهار انگشت هر دو دست استفاده میکند و انگشت کوچک مورد استفاده قرار نمیگیرد.
محدوده صوتی هارپ شش اُکتاو است.
سیم دو همیشه با رنگ قرمز و سیم سل با رنگ آبی و سایر سیم ها با رنگ سفید مشخص می شوند.
نت نویسی هارپ، همانند پیانو با دو کلید سل و فا صورت میگیرد.

“فانتزی برای هارپ اثر مارسل گراندژانی”

سازشناسی: ابوا

#ابوا از خانواده ی ساز های بادی چوبی دو زبانه می باشد. ابوا تقریبا دارای 65 سانتی متر طول، با کلید های فلزی و سوراخ های مخروطی شکل است و تولید صدا با دمیدن در آن صورت میگیرد.
نواختن ابوا سخت‌تر از نواختن سازهای بادی دیگر مانند فلوت و کلارینت است و مهارت زیادی لازم دارد
اولین ابوای باروک در اواخر سدهٔ ۱۷ در فرانسه ظهور کرد.
ابواهای اولیه از سازی به نام شاون گرفته شده است و در دوره باروک تنها 2 کلید داشته است.
ابوای امروزی به طور کلی 46 کلید دارد. 6 کلید اصلی، کلید های مخصوص تریل، کلید هایی برای تولید نت های بالا تر(اکتاو) و …
محدوده صوتی ابوا حدود دو اکتاو و چند نت (نزدیک به سه اکتاو) میباشد.
نوازندگان مشهور: آلبرخت مایر،اوژن ایزوتوف، الن دووا، هاینز هالیگر،کاترین نیدلمن،داگلاس بوید، جنیفر پاول و …

فرانسیس پولانک، سونات برای ابوا و پیانو، موومان اول

سازشناسی: تنبور

#تنبور سازی است زهی زخمه ای، که دسته ‌ای بلند و کاسه‌ای گلابی شکل دارد و معمولاً از چوب توت ساخته می‌شود. کاسه آن به دو صورت یک تکه (کاسه‌ای) که از قدیم مرسوم بوده و چند تکه‌ای (ترکه‌ای یا چمنی) است که به تقلید از کاسه سه تار در دهه‌های اخیر ساخته شده‌است.
طول این ساز در بین ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر و دارای سه سیم است، یکی واخوان و دو سیم اصلی. در زمان قدیم به گفته فارابی از یک یا دو سیم اصلی استفاده می شدهاست که اکنون به صورت سه سیم معمول است.
این ساز دارای چهارده پرده (دستان) و فاقد ربع پرده می‌باشد و در نواختن آن دو نوع کوک رایج است. تنبور را با چهار انگشت دست راست و بدون استفاده از مضراب مصنوعی می‌نوازند و تکنیک‌های دست چپ آن شبیه دیگر سازهای زهی دسته دار مانند تار و سه تار است .
تنبور یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایران است که جنبهٔ عرفانی و مقامی دارد. بزرگتر از سه‌تار و در قدیم به دوتار معروف بوده و در مناطق لک نشین به آن تمیره می‌گویند.
تنبور در مناطق یارسان‌نشین دارای تقدسی خاص است چنانچه نوازندگان قبل از شروع و در خاتمه دستانش را می‌بوسند.
در رپرتوار موسیقی تنبور حدود ۷۲ مقام وجود دارد که ۱۶ مقام آنها مربوط به مقام‌های مجلسی و ۵۶ مقام نیز مربوط به مقام‌های حقانی یا کلام است.
وسعت صدای تنبور یک اکتاوو نیم الی یک پرده است.

نوازندگان معروف تنبور در صد سال گذشته به شرح زیر هستند:
منطقه گوران: سید شمس الدین حیدری توتشامی، کادارا و کابشر، استاد سرخاو، لالو بیرخان، کاکی‌های گوراجو، درویش علی میر درویشی، علی اکبر مرادی، طاهر یارویسی، گل نظر عزیزی، بهزاد مرادی.
منطقه سرپل ذهاب: هوشنگ امیریان، فرخ یادگاری، کیوان قلخانی، سید جواد حسینی، برزو امیریان، پویا فتاحی، کیومرث خالدپور و …
منطقه کرند: آمیرزا صید علی کفاشیان قباد قبادی. استاد عادل کمالی. استاد عبدالرضا شیروئی. عامر کمالی. عرفان رحمتی و …
منطقه صحنه: نورعلی الهی، سید ایاز قزوینه‌ای، سید امراله شاه ابراهیمی، درویش امیر حیاتی، سید خلیل عالی نژاد، عبدالرضا رهنما، سید شهرام مرادی، رامین کاکاوند و …
منطقه کرمانشاه: غلام زنده دل، کیخسرو پورناظری، علیرضا فیض بشی پور، مظفر برنجی و ….

بخشی از تکنوازی تنبور ، سید خلیل عالی نژاد
“رو سر بنه به بالین”
از آلبوم صدای سخن عشق

سازشناسی: نِی

ساز نی ، با صدایی نرم و عمیق، اولین و قدیمی ترین ساز انسان معرفی می شود
نوع خاص نی که در موسیقی ردیف رایج است، نی معروف به “هفت بند” است و تشکیل شده از لوله ای توخالی و چوبین است. دو سرِ این لوله باز است و نوازنده آن را به حالت عمودی بین دندان های خود قرار داده و با دمیدن هوا، تولید صدا صورت میگیرد.
وسعت صدای این ساز حدود دو اکتاو و چند نت است.

نوازندگان معروف نی عبارتند از:
عبدالخالق اصفهانی، نایب اسدالله اصفهانی، مهدی نوایی، حسین یاوری، سید حسن کسایی.

استاد حسن کسایی با شاگردی در نزد مهدی نوایی و ابولحسن صبا، روش نوازندگی این ساز را تغییراتی داد و به چنان محبوبیتی رساند که در حال حاضر نام او را با نام این ساز به یاد می آورند!
نوازندگان مکتب او عبارتند از: حسن ناهید، سید محمدکاظم موسوی، جمشید عندلیبی، محمدعلی کیانی نژاد، حسین عمومی و …

بخشی از ساز و آواز شوشتری
حسن کسایی، محمدرضا لطفی، محمدرضا شجریان و ناصر فرهنگ فر

سازشناسی: کلارینت

کلارینت از خانواده ی ساز های بادی چوبی و دارای یک زبانه (قمیش) است، متشکل است از یک لوله استوانه ای که انتهای تحتانی آن کمی مخروطی شده است. کلارینت را از چوب سیاه آفریقایی می سازند.
در سال 1700 میلادی، یوهان کریستوف دنر، با اضافه کردن قطعه ای به ساز “شالومو” فرانسوی، کلارینت را در آلمان اختراع کرد. در طول زمان نیز، کلیدها و صفحه‌هایی اضافه شدند تا کیفیت صدا و نواختن ساز را بهبود بخشند.
کلارینت انواع زیادی دارد که آنها را «خانواده کلارینت» می‌خوانند. کلارینت نشان داد که یک ساز انعطاف‌پذیر با صدایی استثنائی است و میتوان در موسیقی کلاسیک، موسیقی های نظامی، جَز و کلِزمِر و موسیقی های شرقی از آن استفاده کرد.
محدوده صوتی کلارینت نزدیک به چهار اکتاو است و آن را به سه بخش: شالومو، کلارینو و آلتیسیمو نامگذاری میکنند.
تعداد کلیدها و سوراخهای کلارینت، بسیار بیشتراز کلیدها و سوراخ های فلوت و به همین دلیل انگشت گذاری این ساز مشکل تر از فلوت است.
کلارینت یک ساز انتقالی است و نت نویسی آن با صدادهی آن متفاوت است.
نوازندگان مطرح کلارینت کلاسیک عبارتند از:
Harold Wright, Sharon Kam, Sabine Meyer, Martin Fröst, Julian BlissJost Michaels,Dieter Klöcker …

خانواده #کلارینت
از چپ به راست: کلارینت می بمل، سی بمل، آلتو، باس، کنترباس

اجرای قطعه لیبِرتانگو، اثر “استور پیاتزولا” توسط کوارتت کلارینت مسکو